کتابهای پرفروش دلگرم‌مان نمی‌کنند
کتابهای پرفروش دلگرم‌مان نمی‌کنند
آیا خرید کتاب همیشه نشانه فرهیختگی است؟
مجله لاهیجان ـ بهاره گل‌پرست: با توجه به شرایط اقتصادی جامعه و سرانه کتابخوانی، اگر از موضوع قیمت کتاب، که به تازگی با توجه به بودجه اهل کتاب یکی از معیارهای خرید به حساب می‌آید بگذریم، چند معیار برای اینکه یک کتاب توسط یک کتابخوان خریده شود وجود دارد که از جمله آن‌ها می‌توان به طرح جلد، عنوان، نویسنده یا مترجم، تبلیغاتی که در فضای مجازی از آن کتاب صورت می‌گیرید و البته محتوا و سبک نگارش و سلیقه مخاطب اشاره کرد. این معیارها ـ و شاید بعضی معیارهای دیگر ـ شرایط کلی حاکم بر بازار کتاب را شکل می‌دهند، عناوینی را پرفروش می‌کنند و عناوین دیگری را به حاشیه می‌برند. بررسی کتابهای پرفروش امسال، تصویر بهتری از این واقعیت نشان‌مان می‌دهد.
کتاب «۳۶۵ روز بدون تو»، کتابی در سبک ژورنال‌نویسی از نویسنده کانادایی آکیرا است که به احساسات بعد از جدایی اشاره دارد. به نظر می‌آید مخاطب این کتاب اغلب نوجوانان یا مخاطبان تازه‌کار در امر کتابخوانی هستند. از این نویسنده، کتاب بی‌محتوای دیگری با عنوان «سین زدی ولی جواب ندادی» هم به چاپ رسیده که آن هم در فهرست پرفروش‌های امسال قرار دارد. «تکه‌هایی از یک کل منسجم» نوشته پونه مقیمی کتابی در حوزه خودیاری و خودشناسی است که نویسنده براساس تجربه بیمارانش نوشته است و در آن تلاش می‌کند به مخاطب صمیمیت و پایداری در روابط را از طریق خودشناسی نشان دهد. این کتاب نه فصل دارد که در محور نگاه به درون نوشته شده است. همچنین «۴۸ قانون قدرت» کتاب دیگری در حوزه خودیاری و خودسازی است. این اثر از رابرت گرین که در آمریکا و جهان هم عنوان پرفروش را دارد، به این سوال می‌پردازد که چرا افراد خاصی به قدرت رسیده‌اند. نویسنده کتاب تحقیقات گسترده‌ای در مورد قدرت انجام داده که آن را در چهل‌وهشت فصل شرح داده است. رمان «ملت عشق» چند سالی است که در میان کتابهای پرفروش قرار می‌گیرد. این کتاب از الیف شافاک، روایتی متفاوت از شمس و مولاناست که هر چند سندیتی تاریخی ندارد، اما به دلایلی مورد توجه مخاطب قرار دارد و بخشی از سبد خرید عده‌ای را به خود اختصاص می‌دهد.
«کتابخانه نیمه شب» داستانی درباره انتخاب‌ها و تجربه‌های زندگی است. مت هیگ در این کتاب در مورد اتفاق‌هایی می‌گوید که اگر به شکل دیگری رقم می‌خوردند، زندگی در چه مسیرهای دیگری قرار می‌گرفت. این کتاب در مورد تصمیم‌ها و اگرهای بسیار زندگی است و داستان دختری که با شکل‌های دیگر زندگی روبه‌رو می‌شود. «مغازه خودکشی» کمدی سیاهی در مورد مرگ و زندگی است. ژان تولی، نویسنده این کتاب، سعی در ایجاد امید در خواننده دارد و مرگ و افسردگی را در کنار امید ارائه می‌کند. داستان در مورد خانواده‌ای است که تمام وسایل مخصوص خودکشی را فراهم آورده‌اند و به هر فرد در مورد اینکه کجا و چگونه خودکشی کند در مغازه‌شان خدمات عرضه می‌کنند. «تاکسی سواری» اولین کتاب سروش صحت است که ۱۲۴ داستان خیلی کوتاه یا به اصطلاح میکروفیکشن را در خود جای می‌دهد. این کتاب به اتفاقات روزمره مسافر و مسیر و راننده است و گفت‌وگوها در مورد وقایع روز است که گاهی با چاشنی طنز همراه است. همچنین چند سالی است که کتاب «قدرت بی‌قدرتان» در فهرست کتابهای پرفروش قرار می‌گیرد. این اثر درخشان، مقاله‌ای بلند و چند بخشی از واتسلاف هاول است که زمانی رهبر اصلی مخالفان دیکتاتوری کشور خود بود و بعدها در مقام ریاست جمهوری چک درآمد. در این کتاب، هاول به ساده‌ترین و آسان‌ترین روش‌های «نه» گفتن به استبداد اشاره دارد. آموزه‌ای بسیار الهام‌بخش که می‌تواند برای بسیاری از ملت‌های استبدادزده در گوشه‌وکنار جهان راهگشا باشد.
منسر اولسون اقتصاددان برجسته آمریکایی در کتاب خود با عنوان «فراز و فرود ملت‌ها» به رشد اقتصادی در کشورهای دارای تورم و سازوکار پیچیده توسعه و پیشرفت و پسرفت جوامع می‌پردازد. او در این کتاب در مورد منافع ویژه سخن می‌گوید و به نقش نهادها در توسعه یا عقب‌ماندگی کشورها اشاره می‌کند. این کتاب تحسین بسیاری از اندیشمندان حوزه علوم اجتماعی را برانگیخته است و از پرفروش‌های امسال به شمار می‌رود. نام نویسنده فقید ایرانی، عباس معروفی امسال نیز مثل سال‌های قبل جزو نویسندگان محبوب قرار گرفت و کتاب «سال بلوا» از این نویسنده یکی از کتابهای پرفروش سال شد. این اثر روایتی از نگاه زنی در برهه‌ای از تاریخ است، داستانی از عشق و مظلومیت زن ایرانی، که در هفت شب روایت می‌شود و از آن به یکی از بهترین آثار عباس معروفی یاد می‌کنند. «۱۹۸۴» معروف‌ترین کتاب جورج اورول در مورد پادآرمانشهری است که شهروندانش زیر نظر «برادر بزرگ» به شدت محدود و تحت نظارت هستند. اورول در این شاهکار پیشگویانه‌اش از حکومتی می‌گوید که تاریخ را به دلخواه خود تغییر داده و بسته به شرایط بازنویسی می‌کند. این اثر جزو مهم‌ترین و مشهورترین داستان‌های سیاسی جهان نیز به شمار می‌رود و در کشور عزیزمان هم با استقبال گسترده‌ای مواجه شده است.
اگر اهل کتاب باشید، احتمالاً امسال حداقل یک بار نام اوسامو دازای شنیده یا یکی از آثارش را ورق زده‌اید. این نویسنده ژاپنی که در عمر کوتاه و پرچالشش، آثار درخشانی به جا گذاشته به تازگی میان قشر کتابخوان مورد توجه قرار گرفته است. کتاب «شایو» یکی از آثار اوست که امسال خیلی‌ها آن را خریدند و خواندند. این کتاب که روایتی همدلانه و سبک و نگارشی جذاب دارد درباره خانواده‌ای است که با چالش‌های بعد از جنگ و افول سطح زندگی درگیر هستند. اما، امسال در بین کتابهای داستایوفسکی، گویا این رمان کوتاه «شب‌های روشن» بود که توجه مخاطبان را به خود جلب کرد. داستان مرد جوانی که از دلباختگی‌اش به دختری صحبت می‌کند و عاشقانه‌ای ساده و عشقی یک‌طرفه را نشان‌مان می‌دهد. و در آخر به «شازده کوچولو» از آنتوان دوسنت اگزوپری می‌رسیم که به جرأت می‌توان گفت کتابی است برای تمام دوران‌ها و تمام نسل‌ها. کمتر کتابخوانی پیدا می‌شود که شازده کوچولو را نخوانده باشد. این قصه انسان‌گرایانه، مخاطب را به تفکر دوباره در دنیای اطراف و درون تشویق می‌کند و او را به کشف دوباره بدیهیات می‌بَرَد.
با توجه به عناوین کتابهای معرفی شده که در فهرست پرفروش‌های امسال به چشم می‌خورند، می‌بینیم که جز در چند مورد خاص نمی‌توان از پیشرفت و ارتقای سلیقه کلی مخاطبان صحبت کرد. همچنان، عامه مردم به کتابهای تبلیغاتی گرایش دارند و اغلب به سمت کتابهای نسبتا کوتاه و ترند شده در شبکه‌های اجتماعی می‌روند. در چنین شرایطی است که کتابهای مهم و شاهکاری ادبی مانند هر سال، گوشه یکی از قفسه‌ها یا حتی پشت ویترین کتابفروشی‌ها خاک می‌خورند و معمولاً آنقدر گران هستند که کتابخوانانِ جدی ـ که از طبقات عادی با قدرت خرید محدود هستند ـ عطایش را به لقایش می‌بخشند. ژورنال‌نویسی‌ها که به لطف اینستاگرام‌خوانی و کمبود وقت معروف می‌شوند و بعد کتابهای حوزه خودیاری که بیشترین آمار فروش را دارند و بعد از آن‌ها کتاب‌هایی با موضوعات عاشقانه و آخر از همه موضوعات اجتماعی و سیاسی در فهرست خرید مخاطبان قرار دارند. به طور کلی، بخش بزرگی از مردم بیشتر به دنبال موضوعات عامه‌پسند هستند و حتی در کتاب‌ها نیز لذت‌های دم‌دستی و فوری را جستجو می‌کنند. طبیعی است با این اوصاف، آگاهی اجتماعی و سیاسی در بدنه جامعه تغییر چشمگیری نداشته است. ولی گرایش به سمت خودیاری را می‌شود کوششی برای حمایت و محافظت از قشر ظاهراً آسیب‌دیده تلقی کرد و حتی آن را نشانه مثبتی تفسیر کرد، البته نباید از این حقیقت غفلت کرد که چنین گرایشی ـ هرچه باشد ـ ارتقای سلیقه مشتریان بازار کتاب محسوب نمی‌شود.