نامش آلکساندر بوهلر و اهل فرانسه بود. در سفرنامه‌اش نوشت که لاهیجان شهر زیبایی است، بازار بزرگی دارد و کوه‌های نسبتاً بلندی اطراف آن دیده می‌شود. چند جمله بیشتر ننوشت، اما در همین چند جمله نکات جالبی را درباره لاهیجان در قرن سیزدهم خورشیدی ثبت کرد.

تیمورتاش در اواخر دوره قاجار، با حکم وثوق‌الدوله حاکم گیلان شد. در این دوره، که چندان هم به درازا نکشید، جنایت‌های بسیار کرد و خاطرات تلخ و بدی از خودش برای گیلانی‌ها به جای گذاشت. اما ماجرا از چه قرار بود؟

آخرین فاتح ایلیاتی ایران چنان که عنوان فرعی‌اش هم نشان می‌دهد پژوهشی درباره زندگی و زمانه آقامحمدخان قاجار است. کسی که بر خاندان زند چیره شد و دولتی را که آنان در جنوب ایران به مرکزیت فارس برپا کرده بودند سرنگون کرد، بقایای دودمان افشار را در خراسان کنار زد و روی ویرانه‌های هشت دهه جنگ داخلی، سلطنت تازه‌ای در ایران برپا کرد. خان قاجار، فاتحی متعلق به دنیای فاتحان ایلیاتی بود که سوار بر اسب و بعد از چند سال جنگ و لشکرکشی قدرتش را به سراسر این سرزمین گسترش داد و هر که را سد راهش بود یا به اطاعت کشید یا فروشکست.

به روایت عموم مورخانی که درباره انقلاب مشروطه ایران نوشته‌اند، گیلان در تاریخ مشروطیت ایران نقش مهمی ایفا کرد و یکی از چند ایالت پیشرو در کشور ما بود. کوشش مشروطه‌خواهان و هواداران انقلاب، رشد و ترقی انسان ایرانی و ایجاد بستری برای زیست انسانی‌تر بود. زنان گیلانی نیز در این کوشش سهم چشمگیری داشتند و فراتر از همه محدودیت‌ها و موانع، برای حق و حقوق خودشان جنگیدند.

درباره آنچه در این چند ماه اخیر در کشور روی داده و گوشه‌هایی از آن را در استان و شهر خودمان هم دیدیم، گفتنی بسیار است و می‌شود از زوایای مختلف درباره‌اش بحث و صحبت کرد. که در هر کدام از این گفته‌ها، رگه‌هایی از حقیقت وجود دارد و ما تصمیم گرفتیم این «رگه‌های حقیقت» را استخراج و در سه محور دسته‌بندی کنیم تا به روایتی نسبتاً واقعی و منصفانه از این ماجرا برسیم. اصلاً مدعی نیستیم که این گزارش همه حقیقت را بیان می‌کند، اما تلاش کردیم در حد بضاعت خودمان تصویری درست و عاری از تعصب به خوانندگان‌مان عرضه کنیم.

ما اینجا قصد نقد این جنس مباحث را نداریم و حتی مصمم به مرور نهضت جنگل و سیر پرفراز و نشیب آن نیز نیستیم. هدف‌مان بازخوانی روزهای پایانی زندگی میرزا کوچک براساس روایت چند نفر از کسانی است که آن دوره از تاریخ گیلان را به چشم دیدند.

نگاهی به باورهای گیلانیان قدیم، که تا همین چندی قبل نیز جز مبانی زندگی بسیاری از مردم استان بود، نکات زیادی درباره زندگی و جهان‌بینی‌شان را به ما نشان می‌دهد. چنان که در ادامه خواهیم دید، برخی از این باورها جالب و قابل اعتنا، برخی عجیب و برخی هم خرافه و نادرست هستند. نیز تکرار مکررات است که بگوییم باورهای مردم گیلان به اعتقادات مردم استان‌ها و نواحی دیگر ایران بسیار شبیه است و به تعبیری همه آن‌ها به یک ریشه مشترک برمی‌گردند.

مهدی مهدوی متولد ۱۳۶۸، شاعر و نقاش لاهیجانی، کارشناس حقوق و کارشناس ارشد زبان و ادبیات فارسی‌است. او که از ۱۳۷۵ به نوشتن مشغول است در سال ۹۷ اولین مجموعه شعر خود با نام خاورمیانه‌ غمگین را منتشر کرد و به تازگی نیز دومین مجموعه‌ شعرش با عنوان پراکنده‌ها و پرندگانی‌از این دست منتشر شده است. به همین بهانه با او به گفت‌وگو نشستیم و از او درباره پراکنده‌ها و پرندگانی ‌از این دست، و همچنین گذر از سال‌های شاعری‌اش شنیدیم.

در ماجرای آتش‌سوزی تالاب امیرکلایه (اواسط شهریور ۱۴۰۱) شاهد نقش‌آفرینی فعالان اجتماعی و رسانه‌ای شهرستان بودیم که می‌کوشیدند با اطلاع‌رسانی سریع و تاکید بر حساسیت ماجرا، مدیران استانی را به گرفتن تصمیمات لازم و انجام اقدامات موثرتر وادار کنند. یکی از این فعالان اجتماعی و رسانه‌ای، محبوبه امین‌پور بود. درباره آنچه در آن روزها گذشت و درس‌هایی که باید از آن تجربه آموخت با او به گفت‌وگو نشستیم.

همان‌طور که کتاب خوب ذهن را باز و شفاف می‌کند، کتاب بد ذهن را بسته و شرطی و محدود می‌کند. کتاب خوب و کتاب بد هر دو می‌سازند، ولی اولی بر پایه‌های محکم آگاهی و دومی بر پایه‌های سست توهم آگاهی.