نکته ای از حیات اقوام خزر ؛ ارتباط میان خزرها و اسرائیل

ارتباط میان اقوام خزر و اسرائیل؛ بررسی واقعیتی که تاکنون بسیار کم به آن پرداخته شده است

با ادای احترام به استاد محمدعلی موحد

در کتاب خزران نوشته آرتور کوستلر، بحث جالبی طرح شده است که به اصل و تبار کسانی که خود را از نسل اسرائیل (یعقوب نبی) و فرزندان او می‌دانند و امروزه با عنوان یهودیان صهیونیست شناخته می‌شوند می‌پردازد. مرور آنچه کوستلر، با بررسی منابع و مستندات تاریخی به آن رسیده در اینجا خالی از لطف نیست و نکات قابل توجهی از آن به دست می‌آید. کوستلر «خود یهودی است و طبعاً بر آن نیست که همکیشان خود را دل آزرده سازد. چیزی که هست حقایق تاریخی که وی در این کتاب گرد آورده به روشنی نشان می‌دهد که تقریباً نه دهم یهودیان اروپا و امریکا از تبار خزرهای ترک می‌باشند و ربطی به اسباط دوازده‌گانه بنی‌اسرائیل و قوم موسی و فلسطین ندارند و تصادفاً همین دسته از یهودیانند که با زمینه‌سازی‌های تبلیغات صهیونیستی به‌ویژه پس از جنگ جهانی دوم از اروپا به فلسطین رفته و اسرائیل را به‌وجود آورده‌اند». به اعتقاد کوستلر «آوارگان یهودی را نمی‌توان ملت یا نژاد خاصی به شمار آورد. تنها چیزی که یهودی را از غیریهودی متمایز می‌سازد مسأله مذهب است. گرچه بسیاری از یهودیان به آداب و احکام مذهبی خویش عامل نیستند ولی این آیین، برخلاف ادیان مسیحی و بودائی و اسلام، در پیروان خود توهمی و احساسی می‌آفریند که خود را از دیگران جدا می‌پندارند. زیرا که عهد عتیق حکایت تاریخ قومی باستانی است و هر یک از ادعیه و مآثورات و مناسک یهودی به منزلۀ اعلام وابستگی به آن قوم است. اعیاد یهودی سرتاسر یادآور ماجراهای واقعی یا افسانه‌آمیزی است که بر آن قوم معین گذشته است: خروج از مصر، عصیان مکابیان، مرگ هامان ستمگر و ویرانی معبد اورشلیم … و بدین‌گونه ذهن یک یهودی همواره با گذشته تاریخی و نژادی هم‌میهنان موجود خود یعنی غیریهودیانی که هم‌اکنون با آن‌ها در یک کشور زندگی می‌کند، جدا می‌افتد». خلاصه اینکه یهودیت «مذهبی است که پیروان خود را به انزوا می‌کشاند و القاء ملیتی کاذب در آنان می‌کند».

اما حرف کلی کوستلر در این کتاب چنین است که در زمانی که بخش وسیعی از جهان در قلمرو قدرت خلفای اسلام قرار داشت و بخش دیگری از آن در سیطرۀ امپراتوری مسیحی بیزانس بود، اتحادیۀ قبایل خزر که در شمال سرزمین ایران و در اطراف دریاچه بزرگی که امروزه به نام این قوم خزر ــ و همچنین به اعتبار کاسی‌های باستانی «کاسپین» نیز نام دارد ــ زندگی می‌کردند به یهودیت گرویدند. آن‌ها حملات لشکرهای اسلام و فشار بیزانس را تاب آوردند و تا چند قرن به حیات سیاسی مستقل خود ادامه دادند. اما بعد در تغییر تحولات بعدی به ویژه یورش مغول‌ها به نواحی شرقی اروپا سرازیر و در کشورهای اروپای شرقی پخش و پراکنده و به نوعی آواره شدند. آن‌ها یهودیت را هم با خود به آن نواحی بردند و همان جا زاد و ولد کردند و جمعیت خود را افزایش دادند. باز در گذر زمان، برخی از فرزندان همین مردم آواره به نواحی دیگر کوچ کردند و بسیاری از آن‌ها در نقاط دیگر اروپا، در گوشه و کنار این قاره ساکن شدند. حرف کوستلر این است که بیشتر یهودیان ساکن اروپا، از نسل همین خزرهای آواره و مهاجراند، نه مردمی از نسل و تبار یعقوب نبی؛ که این یعنی آن‌ها یهودیان بنی‌اسرائیل نیستند.

پی‌نوشت: کتاب خزران نوشته آرتور کوستلر، به همت انتشارات خوارزمی با ترجمه محمدعلی موحد به زبان فارسی منتشر شده است.