کارشناس‌های بدون مطالعه
عادت بدی که انگار ترک‌شدنی نیست
این موضوع که مطالعه چقدر مهم است به کنار، اظهارنظرهای بدون مطالعه از عادت‌های بد و ناپسندی است که با توسعه‌ی شبکه‌های اجتماعی و گسترش فضای مجازی شدت بیشتری پیدا کرده است.
عادت بد و ناپسندی ـ شاید از گذشته‌های دور ـ میان برخی از ما وجود دارد که با توسعه‌ی شبکه‌های اجتماعی و گسترش فضای مجازی شدت بیشتری پیدا کرده است؛ و آن‌هم سخن گفتن از چیزهایی است که درباره‌ی آن‌ها مطالعه و تخصص نداریم. حتماً شما هم خیلی‌ها را دیده‌اید که در همه‌ی مسائل موجود و خبرهای روز کارشناس هستند و درباره‌ی هر موضوعی که به میان می‌آید اظهارنظر می‌کنند؛ از مسائل پیچیده‌ی اجتماعی و پشت‌پرده‌های سیاست گرفته تا زلزله و پزشکی و هر چیزی دیگری که به فراخور شرایط یا خبرهای روز، موضوع بحث و مورد توجه قرار می‌گیرد. یکی از این عرصه‌ها که همیشه برای گفت‌وگو و اظهارنظر عرصه‌ی جذابی بوده، تاریخ به معنی «بررس حوادث گذشته» است. این‌جا هم با شمار زیادی کارشناس بدون مطالعه و دانشمند جعلی مواجه‌ایم که بدون ورق زدن حتی یک کتاب جدی تاریخی، از رویدادها و تحولات گذشته صحبت و درباره‌ی شخصیت‌های موثر بر آن داوری می‌کنند. برخی از آن‌ها بیشتر به دوره‌ی معاصر و برخی دیگر به دوران باستان توجه دارند، اما تعدادی هم هستند که از کوروش کبیر گرفته تا دکتر محمد مصدق، از ایران پیش از اسلام تا سال‌های منتهی به انقلاب را گاه و بی‌گاه با سخنان خود مورد لطف قرار می‌دهند. اما برای این پرسش که «منبع این سخن چیست؟ و چه کسی در چه کتابی چنین موضوعی را پیش کشیده و مطرح کرده است؟» پاسخ مشخصی ندارند. خودشان که مسلماً در آن دوران زندگی نمی‌کردند و نمی‌توانند به دیده‌ها و شنیده‌های‌شان استناد کنند. پس حتما به گزارش یک راوی یا نتایج تحقیقات یک پژوهشگر برجسته (که راویان و روایت‌های گذشته را می‌شناسد) نیاز دارند. نیازی به گفتن نیست که معمولاً این دسته از افراد آنچه را که می‌گویند در یک کانال تلگرامی یا یک سایت اینترنتی یا در یک گزارش تلویزیونی مناسبتی خوانده یا دیده‌اند؛ یا حتی بدتر از همه‌ی این‌ها، از دهان دوست یا آشنایی شنیده‌اند. بعد بر اساس همان تکه‌ی کوچک و ناقص، درباره‌ی یک دوره یا یک شخصیت تاریخی سخن می‌گویند؛ بگذریم از اینکه خود همین تکه‌ی کوچک هم می‌تواند از پایه دروغ و جعلی باشد. تجربه نشان داده است که چنین کسانی هرگز این عادت نادرست خود را ترک نمی‌کنند؛ حتی اگر اشتباهات‌شان به آن‌ها نشان داده شود بازهم در برابر حقیقت مقاومت می‌کنند. بزرگی می‌گفت که این نوع اظهارنظرهای بدون مطالعه و بعد هم لجاجت در مقابل حقیقت و نپذیرفتن اشتباه، فقط و فقط نادانی فرد را نشان می‌دهد؛ و فقط یک احمق تمام‌عیار است که درباره‌ی چیزهایی که نمی‌داند بی‌پروا سخن می‌گوید. هر کدام از ما، اگر به اندازه‌ی کافی و در مسیر درست بکوشیم، حداکثر در دو تا سه موضوع (رشته) متخصص و صاحب‌نظر خواهیم شد. چقدر خوب می‌شود که همه‌ی ما این محدودیت ذهن انسان را بپذیریم و احترام و آبروی خودمان را با سخنان سطحی و بی‌پایه از دست ندهیم؛ و اظهارنظر درباره‌ی هر موضوع را به کارشناسان واقعی همان موضوع واگذار کنیم.